Griekenland is de bakermat van de democratie. Wie wil, kan er nog steeds verschillende landmarks van bezoeken. Zo is er in centrum Athene de Filopappou – letterlijk vertaald ‘vriend van opa’ - een van de opvallendste heuvels van de stad, met een schitterend uitzicht over een zee van witte daken en de Acropolis. Op deze heuvel ligt de Pnyx, de plek waar volgens de overlevering de democratie geboren is. Het is niet bepaald een indrukwekkende plek – een dor veld met een verhoging op het einde – maar de geschiedenis geeft er haar symboliek aan. Hier keurden Griekse burgers elke tien dagen de besluiten van het Parlement goed met handopsteking. 36 keer per jaar. Wie niet deelnam aan het politieke leven noemde men ‘idiotis’ – een idioot. We spreken over de zesde eeuw voor Christus.
Een andere fijne plek is het Plato park, in een wijk in het noorden van Athene. Hier bouwde Plato zijn academie uit. Hier ontstond ‘De staat’, de dialogen over de ideale staat tussen Socrates en zijn toehoorders. Opnieuw is er weinig te zien van de oorspronkelijke gebouwen, maar in het nieuwe interactieve Plato museum krijg je een goed overzicht. Voor Plato was de ideale staat geen democratie, maar een totalitaire staat waar de ongelijkheid tussen mensen geregeld moest worden – door filosofen. Het is de vierde eeuw voor Christus.
De Grieken hechten vandaag nog erg veel belang aan dit verleden. Politiek is in de Griekse kafenion nog steeds hét gespreksonderwerp. Iedereen, van intellectueel tot arbeider, neemt deel aan de discussie. In de heuvels van Kreta kregen we daar ooit een schitterend voorbeeld van. “Tsipras is een kapitalist”, onderlijnde een lokale souvlaki-verkoper wiens grootvader door de Duitsers terechtgesteld was als vergelding voor de ontvoering van een Duitse generaal. De premier vertelde enkel leugens, vond hij. Eerst begrepen we het woord leugen niet – psema. Waarop de man het uitlegde door op zijn stoel te tikken: “Dit is geen stoel.” Een idioot was hij niet.
Het kleinste voorbeeld van wat de Griekse democratie betekende zagen we op een andere prachtplek, de Stoa van Attalos. We zijn weer in het centrum van Athene. In deze opnieuw opgebouwde 116 meter lange zuilengalerij liggen tal van scherven met daarop de naam van een Athener. Het zijn de overblijfselen van ‘het schervengericht’. Dat was een jaarlijkse stemming waarbij de Atheense burgers de naam van iemand die ze weg wilden hebben op een scherf schreven. De persoon waarop het meest werd gestemd, werd voor tien jaar verbannen uit de stad. Het was een simpele methode om een potentiële dictator -of een idioot- te verwijderen.
