Op Pasen kan je in Griekenland getuige zijn van een vreemd en tegelijk ontroerend tafereel. Bij de overgang van zaterdag op paaszondag zie je overal in de straten mensen met een brandende kaars lopen. In trams en bussen staan mensen met een kaars, in auto’s flikkeren vlammetjes. Wie met een nog brandende kaars thuis over de drempel stapt kan zeker zijn van een jaar voorspoed. Het is de meest effectieve ‘ga naar huis’-opdracht die ik ken.
Grieks Pasen valt op de eerste zondag na de eerste volle maan na 21 maart en dat is dit weekend. De week voordien tellen de Grieken af: grote maandag, grote dinsdag, grote woensdag tot grote zaterdag. Elke dag heeft zijn betekenis. Op grote donderdag worden eieren rood geverfd, wat het bloed van Jezus symboliseert. De hardgekookte eieren tikken de Grieken tegen elkaar. Als je ei niet deukt heb je geluk. Tegelijk symboliseert het barsten van het andere ei het openbreken van het graf van Jezus, waardoor ook de verliezer weer bijdraagt aan het feest.
Het typeert de verhouding van de Grieken met hun geloof: een grote verwevenheid van religie, spel, familie, vriendschap en dik feesten. Ruim 90 procent van de Grieken vinkt zichzelf aan als gelovig en dat zie je op straat. Als een bus of tram een grote kerk passeert slaat de helft van de aanwezigen een orthodox kruisje (boven, onder, rechts, links). De priester, die mag trouwen en kinderen krijgen, vind je steevast in het plaatselijke café. Maria ten Hemelvaart is het grootste feest van het jaar, waarvoor mensen wiens rijbewijs ingetrokken werd dat zelfs even terugkrijgen om thuis te kunnen gaan vieren. En Pasen, dat is vieren voor de vastenperiode en nog eens dikker daarna.
En er is de Paasvlam, het Heilige Licht. Die wordt – val niet achterover – ingevlogen vanuit Jeruzalem. Om vervolgens, al brandend, verdeeld te worden naar alle kerken in Griekenland, tot op het kleinste eiland toe. Een logistieke nachtmerrie die ofwel goed verzonnen is ofwel een mooi bewijs dat Grieken uitstekend kunnen organiseren.
Wat het ook zei, op zaterdagavond verzamelen de Grieken zich rond hun plaatselijke kerk. Het is een komen en gaan, er wordt begroet, omhelst en op de achtergrond klinken lithurgische gezangen. Mensen lopen in en uit de kerk, zoals gebruikelijk tijdens een Orthodoxe viering. Iedereen houdt een kaars vast. Iets voor middernacht komt de priester naar buiten. Het plein, waar even voordien nog de laatste roddels uitgewisseld werden, valt stil. Een gebed, de priester steekt met de paasvlam kaarsen van omstaanders aan, die vervolgens de mensen achter hen, die vervolgens… Van ver zie je de kaarsjes vermenigvuldigen, tot alles brandt. Elke kaars wordt aangestoken met een blik in de ogen en de paasgroet ‘Christos Anesti’, Christus is verrezen. En dan wandelt iedereen naar huis.
Dit jaar zal corona opnieuw verhinderen dat het paasfeest ook een dorps- en familiefeest wordt. De vlam zal vroeger worden ingevlogen, de overgang naar Pasen moet om 21u gebeuren, het paaslam en de kokoretsi mogen maximaal twee families voeden. Ze zullen er wel een mouw aan passen, de Grieken. Net als wij Belgen rijden ze er graag de kantjes vanaf. De interpretatie van de wet is minstens zo belangrijk als de wet zelf…
